55 sayfa, YAZKO YAYINLARI tarafından 1982 yıllında yayınlanmıştır.
"Özcan Özbilge’nin İngilizce yazan zenci şairlerin şiirlerinden seçerek yaptığı çevirileri içermektedir. Yazko 1983 Çeviri Şiir Büyük Ödülü’nün verildiği yapıttır. Çeviriler gerçekten başarılı. Şiirler çeviri kokmuyor, Türkçe yazılmış gibi okunuyorlar."
Önsöz - Kara Tenli Şiirler
Onsekizinci yüzyılda Birleşik Amerika'da kendi çabalarıyla okuma ve yazma öğrenebilen köleler parmakları koparılarak cezalandırılırdı. 1820'de Küba'lı siyah ozan Juan Francisco Monzano onbir yaşında şiir okuduğu ve yazdığı keşfedilince ağır işkencelerle cezalandırılmış ve ağzı dikilmiştir. Kuzey Amerika'da bunlar olurken Latin Amerika'da siyasetten sanata değin bir çok alanda siyahlar ve melezler öne çıkan isimler yetiştiriyorlardı. Uzun yıllar her türlü baskı ile siyahların bir çok alanda gelişimini engelleyen Kuzey Amerikan ırkçılığı bir yandan İngilizce yazan Zenci Amerikan ozanlarının ortaya çıkışını geciktirmiş ama öte yandan getirdiği ayrımcılıkla Zenci yaratısının genelde Amerikan sanatı dışında ayrı bir yol tutarak gelişmesine yol açmıştır. Irk ayrımının bu denli güçlü olmadığı Latin Amerika ülkelerinde ise renkli sanatçılar toplumun diğer kesimleriyle bütünleşebilmişlerdir. Bu nedenledir ki bu gün bir Amerikan Zenci Şiiri yanında örneğin bir Brezilya zenci şiirinden söz edemiyoruz.
Zenci yaratısı beyazların eğitim yollarını tıkamaları nedeniyle uzun süre doğmaca halk şarkıları ve halk danslarıyla yaşadı. Özellikle müzik alanında Afrikalı ve Batılı Hristiyan unsurlar yeni ve ortak yaşam türünün de biçim verici etkisi altında kısa zamanda kaynaşarak zengin ve bağdaşık bir birikim yarattılar. Sonraları bu birikim bazı alanlarda öylesine güçlendi ki zamanla beyazları ve giderek bütün batı dünyasını etkileyen ürünler verdi. Örneğin bu kültürün ürünleri Caz ve Soul müzikleri batı dünyasının da sınırlarını aşarak evrensel boyutlar kazandılar.
İşte ondokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan zenci ozanların önlerine malzeme olarak kullanabilecekleri bu büyük birikim vardı. Ve onlar da böyle yaptılar. Çoğu kendi kendini yetiştiren bu kişiler zenci toplumundan kopmadılar, bir çok yerde zenci haklarının elde edilmesinde ve savunulmasında önderlik ettiler. Sonuçta ortaya çıkan şiir yalnızca zencinin yazgısını işlemekle kalmayıp yaşama ve evrene zenci gözüyle bakan ve genelde Amerikan şiirine oranla daha köktenci unsurlar taşıyan bir şiir oldu. İngiliz dilinde yazılmasına karşın bu dilin şiir geleneğinin dışında bir yer yarattı kendisine. Bu çalışmanın başlığına da "Kara Tenli Şiirler" denilirken ozanların renklerinden çok şair geleneğinin rengi vurgulanmak isteniyordu. Şunu da belirtmekte yarar var; bugün Amerika'da zenci geleneğinde şiir yazan ve bu şiirleri zenci yazın dergilerinde yayın olanağı bulan sayısız beyaz ozan vardır.
Öte yandan yine İngiliz dilinde zenci ozanlarca yaratılan bir başka şiir geleneği de Batı Afrika'da doğdu. Çoğunluğunu eski İngiliz sömürgelerinin oluşturduğu bu ülkelerde yetişen ozanların Amerikan zencilerinin tersine İngilizce ana dilleri değildi. Hepsinin ortak özellikleri uzun yıllar Avrupa'da yaşamış olmalarıydı. Bu ozanlar toplumsal konularla fazla ilgilenmediler. (Kuraldışılar da var doğal ki...) Şiirlerini daha çok içsel konulara adadılar.
Ne var ki Batı Afrika şiirinin, hemen yanıbaşında Fransız Afrikasında Fransızca yazan siyah ozanlarca geliştirilen "Négritude" okulundan etkilenmemesi düşünülemezdi. "Négritude" öz olarak bir "Kara Afrikalı" kimliği arayışı idi. Ve kısa zamanda etkisini İngilizce yazan ozanlar üzerinde de gösterdi. Özellikle de Fransız Afrikasına ekonomik ve coğrafi yakınlığı bulunan Gana'nın ozanları üzerinde.
Afrika'da İngilizce'nin şiir dili olarak kullanıldığı iki ülke daha var. Bunların biri Liberya, diğeri ise Güney Afrika Cumhuriyeti. Amerika'dan dönen zencilerce kurulmuş bulunan ve kıtanın en eski ülkelerinden biri olan Liberya, kurucularının düşlediği gibi Küçük Kara Amerika olmadıysa da ülkenin sanat ve yazın etkinlikleri Amerikan Zenci Kültürünün etkisi altında gelişti. Güney Afrika'da ise içerik olarak Amerikan Zenci Şiirine yaklaşan son derece içli ve duyarlı bir şiir gelişti. Dilimizde çok az incelenmiş bulunan Amerikan Zenci Şiiri'nden bir esinti, belki bir önçalışma olma savındaki bu küçük derlemeye bu üç ülkenin şiirinden de bir kaç örnek almanın gerektiğini düşündük.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder