devrim.com kaç para eder? / Özcan Özbilge Mayıs 1998 Sizlere bu yazıda züğürt emlak simsarı U'nun maceralarını anlatacaktım. Lakin kısmet olmadı. Ben yazıyı kaleme alana kadar geçen iki haftada, U hevesle girmiş olduğu piyasadan çekildi. Tabii, internet hali bu, belli olmaz. Yarın, bir de bakmışsınız, bizim U bu kez cebine biraz da sermaye koymuş olarak INTERNIC caddesini yine arşınlıyor. Internic de nedir diyeceksiniz, anlatayım: İnternetin com, net ve org alanlarından ad verme yetkisi tüm dünyada bir tek bu kuruluşta bulunuyor. Internic bu yetkiyi ABD yönetimini temsilen kullanıyor. 1992 sonlarında çok ortaklı bir kamu hizmeti şeklinde oluşturulan bu kuruluşun hisseleri zamanla ortaklardan sadece birinin, Network Solutions şirketinin elinde toplanmış. Internic'in tek bir şirketin denetimine geçmiş olmasının, şu sıralar, Kuzey Amerika ve Avrupa'nın idari çevrelerinde yoğun tartışmalara yol açtığı görülüyor. İnternette kullanılan en üst düzey alanların sadece com, net ve org'dan ibaret olmadığını biliyoruz. Yüksek öğretim kurumlarının kullandığı edu alanı ve 120 civarında ülkeyi temsil eden ulusal alanların kimileri (tr - Türkiye, uk - İngiltere, de - Almanya, fr - Fransa vb.) sanal gündeliğimizden aşina olduğumuz kısaltmalar. Ne var ki olayların gidişi, önümüzdeki yıllarda ulusal alanların hızla önemsizleşeceklerine işaret ediyor. Kaydadeğer büyüklükteki tüketici kitlelerini yönlendirebildiklerini kanıtlayan (Yahoo, Lycos, Hotbot vb.) merkezi arama ve rehberlik hizmetleri bir yandan cazibeli alışveriş mekanlarına dönüşürken, diğer yandan internet sakinlerinde şimdiden yaratmış oldukları davranış alışkanlıkları ve algı koşullanmaları aracılığıyla sanal isim pazarını büyük oranda belirliyorlar. Tüketicilerin internetin tümünde, benzer ürünlere ya da içeriklere göndermede bulunan web sayfaları arasında, alan adına dayanarak seçim yaptıkları her durumda, öncelikle com, net ve org alanlarını seçtikleri gözlemleniyor. Bu davranış kalıplarının yerleşmesinde, arama ve rehberlik hizmetlerinin izledikleri siyasetlerin yanısıra, Network Solutions şirketinin bu alan adlarının benimsenmesi yolunda yaptığı muazzam reklam ve tanıtım yatırımının da payı olduğu öne sürülüyor. Uzun yıllar ağırlıklı olarak ABD kuruluşlarına alan adı tahsis etmiş olan Internic, 1997 başlarından itibaren dünyanın diğer bölgelerinden yaptırılan alan adı kayıtlarının çığ gibi büyüdüğünü ve 1998'de beklenen toplam yeni tahsislerin yarısından çoğunun ABD dışından olacağını tahmin ettiklerini bildiriyor. Önümüzdeki yıl içersinde tekel konumunu yitireceğini bilen ve önündeki kısa zamanı sürümünü arttırmak üzere kullanmayı hedefleyen Network Solutions, yeni isim tahsislerine uygulanan ek bir kesintinin de mahkeme kararıyla kaldırılması üzerine, 1 Nisan 1998'den itibaren Internic alan adlarının yıllık kirasını 35.- ABD dolarına düşürdü ve tahsisat işlemlerini kolaylaştırdı. Alan adları, aslına bakarsanız, kullanıcıların kolaylığı için düşünülmüş göstergelerden başkaca şeyler değiller, zira internette gerçek adresleme IP (İnternet Protokolü) de denilen sayısal bir düzenleme aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Sözgelimi at (Avusturya) ulusal alanında görünen bir internet sayfasının, gerçekte Tayvan'da veya ABD'de bulunan bir bilgisayarda konuşlanmış olması mümkün. Internic'den alacağınız bir alan adını hemen kullanmak zorunda da değilsiniz. Dilerseniz yüzlerce, binlerce alan adının tahsisini alıp sanal emlak simsarlığına girişebilirsiniz. Geçerli isim hakları uygulamalarını çiğnememeniz koşuluyla her türlü internet isminin alım satımını yapmanız, kiralamanız ve hatta ortak kullanıma sunmanız yasal olarak mümkün. Bu işin son derece gelişmiş bir piyasası da var: kimilerince Internic caddesi (özgün: Internic Avenue) adı da verilen bu piyasada hemen hergün sayısız internet ismi bir kaç bin ila bir kaç milyon ABD doları arasında fiyatlarla el değiştiriyor. İngilizce sözlüğün neredeyse boydan boya tapulanmış olduğu şu günlerde en hızlı gelişen emlak ticareti diğer dillerin getirisi yüksek sözcükleri çevresinde dönüyor. Türkçe sözlüğün de bu ticaretten payına düşeni alması kaçınılmaz görünüyor. Türkçe internet henüz başlıbaşına bir pazar oluşturmanın çok uzaklarında. Bununla birlikte bir takım simsarların Türkçe sözlüğü sayfa sayfa satın almaya başlamış oldukları da bir gerçek. Şu isimler, sözgelimi, şimdiden emlakçıların ellerine geçmiş ve uygun fiyatlardan alıcılarını bekliyorlar: emlak.com, sermaye.com, birikim.com, rehber.com, antalya.com, izmir.com, eleman.com, araba.com, nakliye.com, hediye.com, kahve.com, kredi.com, giyim.com ve yine okul, sanat, sinema, hizmet, lokanta şeklinde uzayıp giden yüzlerce sözcük... Yazının sonuna eklediğim Internic veri tabanı çıktılarında (bazılarını çok eğlenceli bulacağınız) yeterli sayıda örnek bulunduğundan, bu bölümde daha fazla isim sayıp dökmeden kendi değerlendirmelerime geçersem: Internic'den Türkçe isim toplayan en önemli iki oyuncunun Unimetal ve SuperOnline şirketleri olduğu görülüyor. Bu iki şirket kullanım değeri yüksek çok sayıda Türkçe sözcüğü pek erken tarihlerde üzerlerine geçirmişler; üstelik bunların bir kısmını başarıyla da satabilmiş veya kiralayabilmiş oldukları görülüyor. Daha az sayıda ismi ellerinde tutan bir kaç tane "bilgi-işlem hizmetleri şirketi", adreslerini Bilkent'te göstermiş olan beş altı tane adı duyulmamış (büyük ihtimalle paravan) şirket, yine Bilkent adresli özel şahıslar (bunların arasından kimliklerini araştırdıklarımın hepsi öğretim üyesi çıktılar) ve bir de Dr. Mehmet Kahevci adında ABD adresli bir özel şahıs: Bu şahıs özellikle kent isimlerine ve ünlü şirketlerin adlarına düşkünlüğüyle dikkati çekiyor; üzerine geçirdiği isimlerin bir kısmının kendisine gelir yerine altından kalkılmaz tazminat ve isim hakkı davaları olarak döneceğini şimdiden söyleyebiliriz. Bilkent'ten yaptırılan alan adı tahsislerinin pek çoğunun bu yılın hemen başlarında kayda geçirildiği görülüyor. Bu tahsislerin kira faturalarının bir çok örnekte ödenmemiş olmasının da dikkat çeken bir başka ortak özellik olduğunu söyleyebiliriz. Internic tahsis ettiği bir alan adının faturasının ödenmesi için müşterilerine (kira anlaşmasında 30 gün olarak belirtilmesine rağmen, uygulamada) 60 gün süre tanıdığından, cebinizden beş kuruş harcamadan arzu ettiğiniz sayıda ismi iki aylığına üstünüze kaydettirebilirsiniz. İki aylık süreniz dolduğunda, mesela posta adresinizde küçük bir değişiklik yaparak aynı isimleri (boş kaldıkları kısa sürede başka birisi tarafından kapılmamışlarsa) yeniden ayırtabilirsiniz. Yıllar önce ABD'de de oynanmış bu züğürt oyunu anlaşılan bu sıralar Bilkent'te sahneye konuluyor. İşte bizim U da Bilkentli züğürt simsarlardan biri - bu yazıyı U'nun akledip devrim.com ismini (başka yüzlerce isimle birlikte) iki aylığına üstüne geçirmesine borçlu olduğumuzu belirtmeliyim. Geçtiğimiz ay, Araf'ın yeni alan adını kaydettirmek üzere uğradığım Internic veri tabanında merakla gezinirken, devrim sözcüğünün com, net ve org çeşitlemelerinin tümünün ayırtılmış olduğunu görmeseydim, bu konuyu daha fazla araştırmaya herhalde niyetlenmeyecektim. Türkçe sanal emlak simsarları, ihtimal, benim Internic veri tabanında bulup da çıkardıklarımdan ibaret değil - lakin burada saydıklarımın işbaşında oldukları aşikar. U da dahil olmak üzere, seçtiğim dört oyuncuya birer mektup yazarak, ellerinde tuttukları alan adlarıyla ilgilendiğimi yazdım. Üçünden kısa sürede cevap geldi, dördüncünün e-posta adresi geçersiz çıktı. Herhalde bir yaşınıza daha gireceksiniz ama (yani ben - ki kendimi internetteki gelişmeleri günü gününe izliyor sayarım - gelen cevapları okurken bir yaşıma daha girdim) U henüz kirasını dahi ödememiş olduğu devrim.com adını bana satmaya kalkıştı. Bu mektuplaşmaların birer nüshasını yazının sonunda bulacaksınız. Başlığımızı şimdi bir kez daha tekrarlarsam: devrim.com para eder mi? Diğer bir deyişle Türkçe sanal emlak piyasasının imkanı var mıdır? Bugün için konuşacaksak eğer, evet! Yani, öyle ki, Türkçe internet kullanıcısının belkemiğini, daha önümüzdeki bir kaç yıl boyunca, dünya toplumlar tarihinin görüp göreceği en özenti ve en şaşkın zümrenin, adıyla anmak gerekirse, 90'lı yılların yeniyetme İstanbul burjuvazisinin oluşturacağını düşünürsek, bu piyasanın imkanı vardır. Zira bunlara, devrim.com değil, budala.com adresini dahi sunsanız, sırf içinde tr kısaltması geçmediğinden, mutlaka ziyaret edecek ve kolay kazanılmış dolarlarını duyarsızlığın ve tatminsizliğin yarattığı o acayip ihtiyaç duygusu içersinde biraz da orada bırakacaklardır. Bu nedenle Türkçe anlam taşıyan Internic alan adlarının önümüzdeki bir kaç yıl zarfında dar bir çevrede ticaret konusu olacağını söyleyebiliriz. Ne var ki bu ticaretin uzun dönemde pek bir anlam taşımayacağını da eklemem gerekiyor, zira Türkçe internet kaydadeğer büyüklükte tüketici kitleleri üretene kadar geçecek olan sürede, internet alan adları en az bir kaç kez yeniden düzenlenmiş ve bugün para yatırılan com, net ve org alanları tercihli konumlarını büyük oranda yitirmiş olacaklar. Buna rağmen, ben derim ki, eğer yılda 35.- ABD dolarını harcayacak imkanınız varsa, hemen hiç vakit kaybetmeden, gidip Internic'den kendinize bir alan adı almalısınız. Sevdiğiniz bir kavram ya da özel isim, sömürülmesini istemediğiniz bir deyiş ya da nida, müstehcen ya da şöven içeriklerle ilişkilendirilebilecek bir sıfat ya da eylem olabilir bu. Tahsisini alacağınız alan adını bugün ne yapacağınızı bilmiyor olsanız dahi, yarın o sözcüğün nasıl değerlendirilmesi gerektiğine bizzat karar verme imkanına sahip olacaksınız. Internic, yayın çevrelerinde network-seven adı verilen (toplu iletişim kuruluşlarının hiç bir şekilde yayına geçirmeyeceği) yedi İngilizce müstehcen sözcük dışında hiç bir isim tahsisini gönüllü olarak denetlemediğinden, sömürüye açık sözcüklerin korunması pek çok durumda özerk toplum kuruluşları veya sıradan yurttaşlarca üstlenilmiş [*]. Bizde de böyle olabilir. Bu yazıyı neden kaleme almış olduğumu açıklıkla anlamış olan okurlarıma hayırlı alışverişler dilerim. Dostlukla |
| Notlar ve Ekler [*] Bu durum tr alanındaki isimler için söz konusu değil. Bizde uygulayım da yasaklarla ve yetkilerle denetlendiğinden tr alanında isim tahsisini üstlenmiş olan ODTÜ'ten, sözgelimi budala.com.tr şeklinde bir isim tahsisi yaptırmanız pek ihtimal dahilinde görünmüyor - yine ama bazı tahsis başvurularınızın sonunda kendinizi nöbetçi DGM'nin huzurunda bulmanız da pekala mümkün. Ek-1: Bilkent posta adresli BarterNic şirketinin ödenmiş/ödenmemiş alan adı tahsisleri. Ek-2: Bilkent posta adresli NetSecure şirketinin çoğunun faturası ödenmemiş alan adı tahsisleri (ilk 256 kayıt). Ek-3: SuperOnline şirketinin ödenmiş alan adı tahsisleri. Ek-4: Unimetal şirketinin ödenmiş alan adı tahsisleri. Ek-5: Dr. Mehmet Kahevci adına alınmış alan adları (neredeyse tümü ödenmiş) - bu liste olaylara gebe! Ek-6: Bilkent posta adresli U'nun (bu yazı yayına hazırlanırken artık geçersizleşmiş olan) ödenmemiş alan adı tahsisleri (ilk 256 kayıt). Ek-7: Yazışmalar Kaynak : Araf Dergisi Mayıs 1998 |